Ընտանիք, տուն, աշխատանք, ընկերներ․․․ մի ամբողջ կյանք Հայաստանում է ապրում ու արարում վրացուհի Նինո Սպանդերաշվիլին՝ տարածելով վրացական մշակույթն ու օտարության մեջ էլ պահպանելով հայրենիքի ավանդույթները։
Սպանդերաշվիլիին հանդիպում ենք Հայաստանում վրացիներին միավորող «Իվերիա» համայնքում, որտեղ նա փոխնախագահն է, նաև դասավանդում է վրացերեն։ Անձամբ է ճանաչում համայնքի բոլոր անդամներին, յուրաքանչյուրին սիրով ընդունում ու ճանապարհում է։ Մեզ հետ էլ շփվում է մաքուր, գրական հայերենով ու ներկայացնում այս կետին հասած իր պատմությունը։
Սիրո հետքերով
Նինո Սպանդերաշվիլին ծնվել է Վրաստանի Կախեթի մարզի Սիղնաղի շրջանի Ծնորի ավանում։ Ավարտելով տեղի վրացական դպրոցը՝ ուսումը շարունակել է Պյատիգորսկում, հենց այնտեղ էլ բախտի անիվի սլաքները թեքվել են Հայաստանի կողմ։
«Այնտեղ շփվում էի հայ աղջիկների հետ, արդեն երկրորդ կուրսում միասին էինք ապրում։ Նրանց միջոցով ծանոթացա նաև հայ տղաների հետ։ Մարտի 8-ն էր մոտենում, տղաները ցանկացան մեզ շնորհավորել։ Այդ ժամանակ ամուսինս ակորդեոն էր նվագում ու վրացերենով երգեց, ինչը շատ հաճելի էր ինձ համար,- հայ երիտասարդի ժեստը չէր կարող անտարբեր թողնել վրացուհուն,- Նա փորձում էր հայկական պոեզիայից ինչ-որ բաներ կարդալ, թարգմանել, հայտնի հայ գործիչների մասին էր պատմում, ես էլ՝ վրացիների»։
Միմյանց մշակութային յուրահատկություններով, ընդհանուր այլ հետաքրքրվածությունները վերածվեցին սիրո՝ հանգուցալուծվելով ամուսնությամբ ու Երևան տեղափոխվելով։ Այսօր արդեն ունեն երեք երեխա և երեք թոռնիկ։
Ինտեգրվելով Հայաստանին
«Սկեսուր, սկեսրայրս սիրով, ջերմությամբ ընդունեցին ինձ: Տալս այն ժամանակ դպրոցական էր. երբ տեսավ ինձ, փաթաթվեց ու գրկեց: Այդ վերաբերմունքը շատ կարևոր էր։ Ես չէի հասկանում հայերեն, սակայն, որպեսզի հաճոյանամ ամուսնուս և հերթական անգամ ապացուցեմ, որ վրացիները շատ խելացի ազգ են, մի օրում բոլոր տառերը սովորեցի։ Կարողանում էի գրել, իսկ հետո արդեն երեխաների հետ սովորեցի մնացածը»,-վերհիշում է տիկին Նինոն։
Սպանդերաշվիլիի հայրենիքի մայրաքաղաքն ու իր բնակավայրը բաժանվում են ոչ միայն ընդամենը շուրջ 300 կիլոմետրով, այլև ընդգծված տարբերություններով։
«Կրոնական տարբերություններն այդքան արտահայտված չէին այն ժամանակ, քանի որ կոմունիստական կարգեր էին, անաստվածություն էր։ Պսակադրությունից առաջ ինձ սովորեցրել էին հարցերի դեպքում պատասխանել «այո», ես էլ միշտ պատասխանում էի «այո»` չիմանալով, որ պիտի ասեմ «հնազանդ եմ»,- պատմում է Սպանդերաշվիլին՝ կատակով հավելելով, թե հավանաբար այս միջադեպն այնքան էլ պատահականություն չէր, քանի որ վրացիներն ազատություն սիրող մարդիկ են, հնազանդվելուն այնքան էլ չեն համակերպվում։
Սակայն երեխաների անուններն ընտրելիս փորձել են այնպես անել, որ երկու ազգերի համար էլ ընդունելի լինեն, և աղջիկներին կնքել են Թամար, Աննա, Նանա անուններով։
Տոներին բալանսը նույնպես չի խախտվում, հավասարապես նշվում են երկու երկրներում էլ ընդունված տոները՝ ընդունված կարգով և ուտեստներով։
«Օրինակ` Զատիկը երբեմն, իհարկե, համընկնում է, սակայն սովորաբար տարբեր օրերի է լինում, և մենք երկուսն էլ նշում ենք։ Վրացիները պարտադիր կուլիչ են պատրաստում, մենք կանաչիներ չենք պատրաստում, քանի որ ավարտվում է պահքի շրջանը, մեզ մոտ մսային, կենդանական ծագման ուտեստներ են պատրաստվում, իսկ ձուն միայն կարմիր ենք ներկում, առաջին անգամ այստեղ եմ տեսել զատկական գունավոր ձվեր»,-ասում է վրացուհին։
Հայաստում վրացական «Իվերիա» համայնքը՝ երկրորդ հայրենիք
Տոները նաև գեղեցիկ առիթ են համերկրացիների հետ նշելու համար, իսկ հայրենակիցներին գտնելն այնքան էլ հեշտ չի եղել։ Հայաստան տեղափոխվելուց տարիներ անց տիկին Նինոն թերթում կարդացել է Հայաստանում վրացական համայնքի ու Վրաստանի դեսպանատանը կից գործող կիրակնօրյա դպրոցի մասին։
«Ամեն կիրակի սկսեցինք հաճախել այդ դպրոցը։ Ճիշտ է, երեխաներս գիտեին վրացերեն, սակայն սա միջավայր էր, որտեղ կարող էի իմ մայրենի լեզվով շփվել, իմացա, որ այստեղ կա փոքրիկ Վրաստան, որը ստեղծել են Հայաստանում ապրող վրացիները։ Այն ժամանակ մոտ 250 անդամ ուներ համայնքը։ Կային նաև վրացական արմատներ ունեցող հայեր։ Թեև այժմ անդամների թիվը 100-ից ավելի է, սակայն հիմա համայնքն ավելի կազմակերպված է դարձել, ունենք երգի, պարի ուսուցիչներ։ Լույս է տեսնում «Իվերիա» թերթը, որտեղ նույնպես ներգրավված եմ»,- պատմում է Սպանդերաշվիլին։Համայնքի հիմնադիրը երջանկահիշատակ Թինաթին Ասաթիանին է, ով երկար տարիներ զբաղվել է հասարակական գործունեությամբ։ Սպիտակի երկրաշարժի ժամանակ խմբեր է կազմել ու հասել օգնության։ Այնուհետև հայրենակիցների կարոտից դրդված ստեղծել է համայնքը։
2008 թվականի ռուս-վրացական պատերազմի ժամանակ համայնքը նույնպես ակտիվ է եղել և օգնության ձեռք է մեկնել հայրենակիցներին։
«Հայրենիքի հետ կապը միշտ կա, հարազատներ ունեմ այնտեղ։ 2014-ին մասնակցեցի էմիգրանտ պոետների միջոցառմանն ու ծանոթացա Ադրբեջանում, Ամերիկայում, Մեծ Բրիտանիայում ապրող վրացի պոետների հետ։ Մեր կապը շարունակվում է, և հիմա արդեն մենք ենք կազմակերպում պոեզիայի երեկոներ»։
Այո, ինժեներ տեխնոլոգ, վրացերենի մասնագետ, ռադիոյի հաղորդավար, լիցենզավորված թարգմանիչ Նինո Սպանդերաշվիլին նաև գրում է։
«Ես համարում եմ, որ սերն աշխարհի շարժիչ ուժն է։ Գրում եմ սիրո մասին, մայրիկի, հայրենիքի, փիլիսոփայական բանաստեղծություններ։ Ունեմ տարվա եղանակների մասին գրվածք, համարում եմ, որ մարդու կյանքն էլ է եղանակների պես, կարծում եմ՝ ինձ մոտ հիմա ոսկե աշուն է»,- ասում է Սպանդերաշվիլին։
Օրերս Վրաստանի մայրաքաղաք Թբիլիսիում կայացավ տիկին Նինոյի հերթական՝ «Ափից ափ» խորագիրը կրող գրքի շնորհանդեսը։
Ու թեև վրացուհին Վրաստանում ապրել է 16 տարի, իսկ դրա կրկնակին՝ 32-ը, Հայաստանում, սիրում է Հայաստանը, հայերենը, հայերին, սակայն հայրենի Վրաստանը հավերժ պահում է սրտում։ Իսկ երիտասարդներին խորհուրդ է տալիս ամուսնանալ սեփական ազգի ներկայացուցիչների հետ։
«Առհասարակ, երբ աղջիկն ամուսնանում ու գնում է այլ ընտանիք, դժվարություններ են լինում, իսկ այդ դժվարությունները մի քանի անգամ կրկնապատկվում են այլ ազգի մարդու հետ ամուսնությունների դեպքում, այլ երկիր տեղափոխվելիս։ Ապրելով այլ երկրում, միևնույն է, հայրենիքի կարոտը միշտ զգում ես։ Ուրախությամբդ, խնդիրներովդ միշտ չէ, որ կարողանում ես կիսվել, հարազատներդ հեռու են: Բարեբախտաբար ինձ շատ սիրով են ընդունել, ինչն էլ թույլ է տվել հաղթահարել դժվարությունները, մինչդեռ ես գիտեմ ընտանիքներ, որտեղ նույնիսկ թույլ չեն տվել մայրենի լեզվով խոսել, հայրենակիցների հետ շփվել»։
