Ընտանեկան բռնությունը ոչ միայն որևէ երկրի կամ առանձին ընտանիքի, այլ գլոբալ խնդիր է: Բռնության զոհը շատ դեպքերում նախընտրում է լռել, քանի որ թյուր կարծիք ունի, թե նման խնդիր առաջացել է միայն իր մոտ, որի պատճառով հնարավոր է արժանանա հասարակության քննադատությանը։ Խնդրի արդիականությունը պայմանավորված է նրանով, որ բռնությունը տեղի է ունենում ընտանիքում, ընտանիքի անդամների միջև և շատ դեպքերում այն թաքցվում է լայն հանրությունից: Ընտանեկան բռնության զոհ են դառնում հիմնականում կանայք և երեխաները։
ՄԱԿ-ի «Լավ կառավարում հանուն գենդերային հավասարության Վրաստանում» ծրագրի շրջանակներում Քվեմո Քարթլիում Հանրային պաշտպանի շրջանային ներկայացուցիչ Մարիամ Գվիդիանիի խոսքով, ընտանեկան բռնությունը բնութագրվում է թաքնված և շարունակական բնույթով և առանձնահատուկ է, քանի որ այն իրականացվում է ընտանիքի անդամի կողմից մեկ այլ անդամի նկատմամբ:
Ընտանեկան բռնություն է համարվում ֆիզիկական բռնությունը, հոգեբանական բռնությունը, տնտեսական բռնությունը, սեռական բռնությունը, ինչպես նաև հարկադրանքը: Ընտանեկան բռնությունը շատ դեպքերում հանգեցնում է առողջության լուրջ վատթարացման, ֆիզիկական և հուզական խանգարումների, որոնք կարող են ավարտվել մահվան ելքով։
Հարկ է նշել, որ հանրային պաշտպանի կողմից բռնության հետ կապված գործերի վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ ընտանեկան բռնությունը հատկապես ծանր է ազդում ցածր եկամուտ ունեցող կամ եկամուտ չունեցող կանանց վրա, այս խնդիրն ի հայտ է եկել հատկապես համավարակի ֆոնին, երբ մի շարք սպասարկման ոլորտներում աշխատող կանայք մնացել են գործազուրկ: Համաձայն ուսումնասիրված դեպքերի՝ բռնությունն ազդում է նաև էթնիկ փոքրամասնությունների կանանց և տարեցների վրա, ինչպես նաև այն կանանց, ում զուգընկերները/նախկին զուգընկերները աշխատում են իրավապահ մարմիններում:
2021 թվականին 112 թեժ գծով ստացվել է 18 007 ահազանգ, 9 376 խափանման միջոց է կիրառվել և 92 պաշտպանական հրաման տրվել, 11-1-ին և 126-1-ին հոդվածներով քրեական հետապնդում սկսելու գործակիցը կազմել է 5 114։
Մարիամ Գվիդիանին ակտիվորեն աշխատում է շրջաններում կանանց իրավունքների պաշտպանության և գենդերային հավասարության խնդիրների վերաբերյալ իրազեկության բարձրացման ուղղությամբ և վերահսկում է տեղական ինքնակառավարման մարմինների գենդերային քաղաքականությունը Հանրային պաշտպանի մանդատի շրջանակներում: Նրա խոսքով, հատկապես կարևոր է պետության կողմից կանխարգելիչ քաղաքականություն վարելը և ընտանեկան բռնության դեմ պայքարի տեսակետից իրազեկվածության բարձրացման վրա աշխատելը։
Հանրային պաշտպանի գնահատմամբ՝ կանանց պետական ծառայությունների և ընտանեկան բռնության վերաբերյալ իրազեկվածության մակարդակը դեռևս ցածր է։ Խնդիր է մնում բռնության զոհերի պատշաճ հզորացումը, նրանց բնակարանով և ֆինանսական աջակցություն տրամադրելը:
«Հանրային պաշտպանը ակտիվորեն տեղեկատվական հանդիպումներ է անցկացնում տարբեր թիրախային խմբերի հետ՝ իրազեկելու նպատակով, մեզ հետ հանդիպման ժամանակ հիմնականում կանայք ասում են, որ իրենք որևէ տեղեկություն չունեն պետության գործող օրենսդրության կամ պաշտպանության և աջակցության մեխանիզմների մասին», — նշում է Մարիամ Գվիդիանին:
Հանրային պաշտպանի ներկայացուցչի խոսքով՝ կանխարգելիչ ուղղությունն ուժեղացնելու համար անհրաժեշտ է ամբողջությամբ ներդնել վերապատրաստման դասընթաց՝ ուղղված բռնի վերաբերմունքի և վարքագծի փոփոխմանը։ Ըստ 2021 թվականի տվյալների՝ բռնության նկատմամբ վերաբերմունքի և վարքագծի փոփոխման վրա կենտրոնացած վերապատրաստման դասընթաց անցնող հանցագործների թիվը դեռևս փոքր է, ինչը պայմանավորված է դասընթացի կամավոր բնույթով։ Կրկին ծրագիր չի մշակվել այն հանցագործների համար, որոնց նկատմամբ պաշտպանական հրաման է արձակվել։
Հանրային պաշտպանի առաջարկություններն ուղղված են իրազեկման բարձրացման համակարգված աշխատանքին։ Այդ թվում պետք է շարունակվի իրավապահ մարմինների աշխատակիցների վերապատրաստումը կանանց նկատմամբ բռնության և ընտանեկան բռնության թեմաներով։ Հարկավոր է ամրապնդել և կատարելագործել շահառուների հզորացման ծրագրերը բռնության զոհերի սպասարկման հաստատություններում, մինչդեռ տեղական ինքնակառավարման մարմիններում՝ ապահովել քաղաքապետարանի ներկայացուցիչների գիտելիքների և իրավասությունների ընդլայնումը գենդերային հավասարության հարցերի վերաբերյալ:
Կանանց նկատմամբ բռնության և ընտանեկան բռնության ուղղությամբ պետությունը զգալի առաջընթաց է գրանցել՝ քաղաքականություն մշակելու և իրավապահների գործերին արձագանքելու առումով։ Սակայն այսօր ընտանեկան բռնության, ընտանեկան հանցագործությունների և կանանց նկատմամբ բռնության խնդիրը դեռևս արդիական է, և երկիրը դեռևս կանգնած է լուրջ մարտահրավերների առաջ՝ այդ հանցագործությունների կանխարգելման և կատարված խախտումներին արձագանքելու առումով։ Վրաստանի օրենսդրության համապատասխանությունը միջազգային չափանիշներին և զոհերի արդյունավետ պաշտպանությունը երկրորդական վիկտիմիզացիայից և կրկնվող բռնությունից կանանց և ընտանիքում բռնության դեպքում դեռևս խնդրահարույց են:
Բռնության զոհերին պետությունն առաջարկում է աջակցության կարևոր ծառայություններ, որոնց մասին հասարակությունը պետք է տեղեկացված լինի։ Կան ճգնաժամային կենտրոններ և ապաստարաններ, որտեղ բռնության զոհերը, կախյալ անձանց հետ միասին, կարող են ստանալ հոգեբանական և սոցիալական վերականգնում կամ օգնություն, բժշկական և իրավաբանական ծառայություններ, որոնք ներառում են և՛ իրավաբանական խորհրդատվություն, և՛ շահերի պաշտպանություն:
Նաև 2019թ.-ից ՆԳՆ արտակարգ իրավիճակների կառավարման կենտրոնի «112» բջջային հավելվածում հնարավոր է դարձել տեղեկություններ և օգտակար խորհուրդներ գտնել ընտանեկան բռնության վերաբերյալ։ 112 բջջային հավելվածի հիմնական առավելությունը տեղանքի որոշումն է։ Այն ունի լուռ ահազանգման և չաթի (ուղիղ խոսելու) գործառույթներ այն ժամանակների համար, երբ քաղաքացին չի կարողանում խոսել։ Այս ֆունկցիոնալությունը հատկապես կարևոր է ընտանեկան բռնության դեպքում՝ սեղմելով SOS կոճակը 112-ի օպերատորին ուղարկվում են քաղաքացու գտնվելու վայրի GPS կոորդինատները, իսկ ոստիկանությունը գնում է նշված վայր։ Հավելվածն անվճար է և հասանելի է Android և IOS օգտատերերի համար:
Գոյություն ունի նաև միջազգային SAFE YOU բջջային հավելվածը, որը պաշտպանում է կանանց բռնությունից: Հավելվածն ունի այսպես կոչված SOS կոճակը, որը կարող են օգտագործել կանայք վտանգի և ինքնապաշտպանության անհրաժեշտության դեպքում, որպեսզի կարողանա օգնություն կանչել իր նախապես որոշված կոնտակտներին։ SOS կոճակի մեկ սեղմումով միաժամանակ անվճար տագնապի ազդանշան է ուղարկվում նախապես մուտքագրված վստահելի կոնտակտներին, մասնագիտացված կանանց կազմակերպություններին և, ըստ ցանկության, ոստիկանություն: SAFE YOU հավելվածի նախագծի հեղինակը «Սափարի» կազմակերպությունն է Վրաստանում։
Հոդվածը պատրաստվել է «Ալիք մեդիայի» կողմից՝ «Իմ մարմինն իմ իրավունքն է» նախագծի շրջանակներում՝ «Քեա Կովկասի» ֆինանսական աջակցությամբ։ «Ալիք Մեդիան» ամբողջությամբ պատասխանատվություն է կրում ներկայացված տեղեկատվության բովանդակության համար, և հոդվածում տեղ գտած կարծիքները կարող են չհամընկնել «Քեա Կովկասի» տեսակետների հետ։
