საქართველოში სომხეთის შეიარაღებული ძალების ატაშე, პალკოვნიკი სამველ რამაზიანის განცხადება, სომხეთის შეიარაღებული ძალების რეორგანიზაციის 26 წლისთავთან დაკავშირებით:

“წელს, სომხეთის რესპუბლიკა და ყველა სომეხი აღნიშნავს ჩვენი შეიარაღებული ძალების რეორგანიზაციის 26 წლისთავს, რაც უკვე ტრადიციად იქცა 20-ე საუკუნის ბოლოდან, სომხეთის სახელმწიფოს საბოლოო აღდგენის შემდეგ.

როგორც მსოფლიოს ყველაზე ძველი ერებიდან ერთ-ერთი, სომხეთმა აკვანი მაღალმთიანეთში დადო და ისტორიულ პერიოდში ჩამოაყალიბა სახელმწიფო ფორმირებები. სომხებმა შეძლეს წინააღმდეგობა გაეწიათ გამოწვევებისთვის და დრამატული სიტუაციებისთვის, ასე გაუძლო, გააგრძელა მრავალსაუკუნოვანი ისტორია და შეინარჩუნა თავი ისტორია თეატრის სცენაზე. ათასწლეულობის პერიოდში შეიცვალა ჩვენი გეოგრაფიული მდგომარეობაც, შეიცვალნენ ჩვენი მეზობლებიც, ბევრმა ერმა უბრალოდ დატოვა ისტორიული არენა, ან არსებობს, მაგრამ სხვა სახელმწიფოს ქვეშაა და არა აქვს საკუთარი იდენტობა.

სომხებმა, თავის მახასიათებელი ბუნებრივი ძალით, შეძლეს გაერღვიათ მისთვის დაკისრებული არაკეთილსაიმედო ისტორიული მოვლენების ჯაჭვი და დაახლოებით, 600 წლის დაკარგული სახელმწიფოებრიობის აღდგენა და დიდი ჰაიქიდან და სხვა ისტორიულ მიწებიდან, მხოლოდ აღმოსავლეთი სომხეთის ამჟამინდელ ტერიტორიაზე დარჩენა. ეს, მართლაც, ხანგრძლივი ისტორიული ბრძოლა შეუძლებელი იქნებოდა სომხეთის ხელისუფლების შეიარაღებული ძალების თავდადების გარეშე. 1045 წელს ბაგრატუნიანც სამეფოსა და შემდეგ 1375 წელს კილიკიას დაშლის შემდეგ, სადაც იყო სახელმწიფოებრიობის მსგავსი ნახევრად დამოუკიდებელი სტრუქტურის შექმნის მცდელობა, სომხეთის შეიარაღებული ძალები მისი პირველი დაცვა იყო.

მე -19 საუკუნეში და მე -20 საუკუნეს დასაწყისში სომხეთის დამოუკიდებლობიდან ირკვევა, ძირითადად, დასავლეთ სომხეთის გათავისუფლებით, რომ სომხეთის პოლიტიკური სახელმწიფო გაერთიანების ჩამოყალიბება ამ ტერიტორიაზე უნდა ყოფილიყო. ადამიანობის წინააღმდეგ ჩადენილმა პირველმა დანაშაულმა, სომხეთის გენოციდმა, არსობრივად შეცვალა მიმდინარე პროცესები და ბუნებრივი განვითარება. საკუთარ ისტორიულ სამშობლოში სომხებმა დაკარგეს ნახევარზე მეტი თანამოძმე, ასევე სასიცოცხლო ტერიტორიები, ჩვენი გეოგრაფიული მდებარეობა უფრო დაუცველი გახდა ახალი ეთნოპოლიტიკური პროცესების შედეგად, რომელიც პირდაპირ დაადასტურებდა გენოციდის შედეგებს.

თურქები საბოლოო დარტყმას ამზადებდნენ აღმოსავლეთ სომხეთისთვისაც, სადაც სარდარაპატისა და აპარანის გმირული ბრძოლების წყალობით სომხებმა მოახერხეს სრულიად კავკასიის დამპყრობელი ქვეყნისთვის წინააღმდეგობის გაწევა. ამ გამარჯვებების შედეგად, სომხეთის დამოუკიდებლობა ჩვენი ისტორიული სამშობლოს არარატის რაიონში გამოცხადდა, ფიუნიკის მსგავსად, სომეხმა ერმა  გამოაცხადა, რომ მას ჯერ კიდევ არ უთქვამს მისი საბოლოო სიტყვა ისტორიის ეტაპზე.

ხანმოკლე არსებობის, 2.5 წლის შემდეგ, ახლად დამოუკიდებელი სომხეთი ბოლშევიკ-ქემალისტურ შეთქმულების და დიდი პოლიტიკურ ძალაუფლების მსხვერპლი გახდა. მაგრამ სომხებმა უკვე გაიგეს თავისუფლების გემო. გასაბჭოების შემდეგ, სომხეთის საბჭოთა სოციალისტურ რესპუბლიკას გადაეცა ტერიტორიები და არცახს კი ავტონომიური რეგიონის სტატუსი მიენიჭა. ანალოგიურად, ნახიჯევანმა, რომელსაც დიდწილად ჩამოერთვა დამოუკიდებლობა, ოფიციალურად მიენიჭა ავტონომიური რესპუბლიკის სტატუსი, თუმცა, არ ჰქონდა რაიმე დამოუკიდებელი ფუნქცია, დაგეგმილი განიარაღების პოლიტიკის ფარგლებში. ბევრი სხვა ტერიტორია დარჩა საზღვრების მიღმა, რომლებმაც დაგმეს სამშობლოსგან დროებითი გასხვისება.

600 წლიანი სახელმწიფოებრიობის არარსებობა, შედეგად გენოციდი და ხანმოკლე სახელმწიფოებრიობის კოლაფსი იყო იმპულსები, რომლებიც ისტორიულად კარგი გაკვეთილი იყო სომხებისთვის მთელი მსოფლიოს მასშტაბით და მთელს მსოფლიოში.

1988 წ. თებერვალი იყო ისტორიული პერიოდი, როდესაც 1923 წელს, ლოზანის კონფერენციის შემდეგ სომხებმა კიდევ ერთხელ გამოაცხადეს რეპატრიაციისთვის ახალი ბრძოლის დაწყება, რამაც წარმატება მოიპოვა. მოწინააღმდეგემ კიდევ ერთხელ გააღვიძა სომხეთის თავდაცვითი ინსტინქტი გენოციდურ აქტებთან ერთად, გაკვეთილებმა გამოიღეს თავიანთი შედეგები. ერთ წელიწადში ძლიერ საბჭოთა კავშირში, სომხების შეიარაღებული ძალების პირველი ემბრიონების ჩამოყალიბება მოხდა, სხვადასხვა რეგიონში შექმნილი თავდაცვითი მოხალისეების ჯგუფები შედგა, რომლებიც ამ პერიოდში სომხების ნამდვილი ძალა იყო. სომხეთის რესპუბლიკის დამოუკიდებლობა გამოცხადდა სსრკ-ის დაშლის შედეგად და მოგვიანებით 1992 წლის 28 იანვარს სომხეთის მთავრობამ შეიარაღებული ძალების შექმნის ბრძანება გასცა.

ძნელია შეფასდეს სომხების შეიარაღებული ძალების ჩამოყალიბების რეალობა იმ კრიტიკულ პერიოდში, რომელიც არათანაბარი ომის პირობებში მოხდა. მისი არსებობის დასაწყისიდან სომხეთის არმია ჩართული იყო არაღიარებულ და გრძელვადიან ომში, მას ჰქონდა პირველი გამარჯვება და დროებითი რეპრესიები, ომი და სიხარული, ხოლო დიდებული გამარჯვება საბოლოოდ გაანადგურა ოპონენტების გაბატონებულმა რაოდენობამ.

მართლაც, მომავალი ისტორიკოსები კვლავ აფასებენ ამ ღვთაებრივ ნივთს, რადგან სომხეთის არმია შეიქმნა პირდაპირი სამხედრო ოპერაციების დროს, რომელიც არ შეესაბამება სამხედრო თეორიას.

სევრის შემდგომ, სომხებს, რომლებიც ლოზანის მიერ პოლიტიკური უფლებების ჩამორთმევა შეძლეს, შეეძლოთ არასრულფასოვნებისა და დამარცხების კომპლექსის გადალახვა, სამშობლოს დაცულ ნაწილებში დამოუკიდებლობის აღდგენა, რეპუბლიკაცია და რეალურად გაერთიანება.

სომხური არმიის გმირული საქმეების წყალობით, სომხები კვლავ პოლიტიკური ერი, გახსნილები და მოაზროვნეები გახდნენ.

ის, რაც სომხეთის ჯარისკაცის იარაღმა გააკეთა, ჩვენი ახალი სამშობლოს საზღვრების გადიდებით, შეუძლებელი იყო ახლად დამოუკიდებელი ქვეყნის სხვა სფეროებში. 1994 წლის მაისში მტრის მიერ დაწესებული ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმის დროს, კონტაქტების ხაზის მიღმა, ახალი თაობის შექმნის მცდელობა იყო, სავსე რევანშით და დაჭრილი ერის სინთეზირებული კომპლექსებით. მტრის ახალი თაობა, რომელმაც არ შეისწავლა არცახის აგრესიიდან გაკვეთილი უკვე გაჟღენთილი და შთაგონებული მისი ახალი გაყალბებული ისტორიით, ხოლო ისტორიას არ ეთამაშებიან. ბუნიათოვების გამოცდილების შემდეგ, ახალი სახიფათო პროპაგანდის მოდელი გამოჩნდა ჰორიზონტზე, რისი დაკმაყოფილებისთვის, არცახს უკვე მნიშვნელობა არა აქვს, პრეტენზიებს შორის უკვე ჩვენი ათასწლეულის დედაქალაქი და სხვა მემკვიდრეობითი ტერიტორიებია.

მაგრამ მოვიდა 2016 წლის აპრილი, და ისევ სამარცხვინოდ, კიდევ ერთხელ დააგემოვნა საკუთარი ცხედრების გადათელვის განცდა. ჩვენი ახალი თაობა გაიზარდა ერთგული სომხური ტრადიციებით და დამოუკიდებელი სამშობლოში დაბადებული ეს თაობა, არა მხოლოდ შეინარჩუნებს და შეასრულებს ჩვენს საამაყო მიღწევებს, არამედ ახალ გამარჯვებებს მოიტანს.

26 წელი უხილავი ორწამეულია, საუკუნეების ისტორიის მქონე სომეხი ხალხისთვის, სომხეთის მარადიულ ისტორიაში.

დღეს ჩვენ გვახსოვს ჩვენი თანამემამულე ჰაიკის სამხედრო, რომლის გათავისუფლებითაც შექმნილა სომეხი ერი და სომხეთი.

ჩვენ ვაგრძელებთ სომეხი ჯარისკაცების ხსოვნას, ვარდანანც წამებულებს, რომლებმაც შექმნეს არაერთი დამპყრობლის ხსოვნა, რომლებმაც თავიანთი გმირობის ფასად მარადიული გზავნილები გააცნეს: “უცნობი სიკვდილი სიკვდილია, ხოლო გაცნობიერებული სიკვდილი უკვდავობა”.

ჩვენ გვახსოვს ჩვენი ისტორიის ყველაზე დესტრუქციული მომენტები მტრის წინააღმდეგ, ბომბდამშენები და მეთაურები, უხუცესები და მოხალისეები.

ჩვენ გვახსოვს სახელმწიფოებრიობის და ეროვნულ-პოლიტიკური აზროვნების არარსებობის შემთხვევაში ჯარისკაცებიში, რომლებიც საკუთარი ხალხისთვის იბრძოდნენ უცხოელი დროშებით, მათ შორის, ნიჭიერი სომეხი სამხედრო ლიდერები, რომლებიც ასევე არიან სომხების ერთ-ერთი ქვაკუთხედი თბილისიდან: ტერ-ღუკასიანცი, ბეჰბუთიანცი, ლორის-მელიქიანცი, ლაზარიანცი, შელკოვნიკიანცი, ალხაზიანცი, ქიშმიშიანცი და სხვები.

ის გმირული თაობა, რომელმაც საკუთარი ხორცი და სისხლი სომხურ ჯარს მიუძღვნეს სახელმწიფოს აღდგენამდე.

ჩვენ უკვდავყოფთ, სარდარაპატისა და აპარანის საბედისწერო ბრძოლებში თვითმკვლელობის ბომბდამშენებს, ჩვენი დღევანდელი დამოუკიდებელ მებრძოლებს, სომხეთის რეორგანიზებული არმიის ჯარისკაცებს და ოფიცრებს.

ასევე, აპრილის ომის ახალ გმირებს. მოწამეებმა, რომლებმაც საკუთარი სისხლით ჩვენი ქვეყნის გმირობის სიცოცხლისუნარიანობა დაადასტურეს ნებისმიერი რეალობისა და გეოპოლიტიკური შეთქმულების წინააღმდეგ.

ასე, რომ უნდა გაიგონ გუშინწინ სახელმწიფოს მისგავსებულმა სასულთნოებმა, რომლებიც უნდა იყვნენ სომხეთის არმიის ახალი გამარჯვებების მოწმეები.

კიდევ ერთხელ, ბრწყინვალე მომენტებში სომხებმა შეძლეს ერთობის გაძლიერება და გადარჩენა. რა თქმა უნდა, ნებისმიერი სამწუხარო რეალობა ვეღარ შეაჩერებს სომხებს, რომ განაგრძონ თავიანთი ისტორიული ექსკურსიები მსოფლიოში.

ვისარგებლებ შესაძლებლობით და  მოვულოცავ სანუკვარ წლისთავს და თბილ მადლობას გადავუხდი ჩვენს თანამემამულეებს და მეზობლებს, რომლებიც მხარს უჭერენ ჩვენს შეიარაღებულ ძალებს, და ლოცულობენ სომხეთის ჯარისკაცის გამარჯვებისათვის. ჩვენ დარწმუნებულები ვართ, რომ ეროვნული და პოლიტიკური ურთიერთობების პირობებში, ყველა არსებული და გახმოვანებული გამოწვევა ერთობლივი ძალისხმევით მოგვარდება და სომხეთის არმია გააგრძელებს ტრიუმფს სამშობლოს დიდებისათვის.

დიდება სომხურ არმიას!

რწმენისთვის, ერისა და სამშობლოს მოწამეებისთვის.

ღმერთი და ჩვენი შეიარაღებული ძალები არიან სომეხი ერისა და სომხეთის რესპუბლიკის მეურვეები.

პალკოვნიკი სამველ რაზმანიანი

საქართველოში სომხეთის სამხედრო ატაშე“.