ლილით ბადიშიანი, რომელიც დღეს თბილისის 103-ე სკოლაში სომხურ ენას ასწავლის, სამცხე-ჯავახეთში, სოფელ განძაში დაიბადა და გაიზარდა. სკოლის დამთავრების შემდეგ, სწავლის გაგრძელება დედაქალაქში, ივ. ჯავახიშვილის სახელმწიფო უნივერსიტეტის არმენოლოგიის კათედრაზე გადაწყვიტა. 

ლილითი, როცა ბაკალავრიატზე სწავლის წლებს იხსენებს, ამბობს, რომ მაშინ ქართული კარგად არ იცოდა, ამიტომ უნივერსიტეტში სწავლა გაუჭირდა. მაგრამ, გამოწვევას არ შეუშინდა და სწავლა არ მიატოვა. „უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ გადავწყვიტე ჩემი მშობლიური სოფელი განძის სკოლაში მემუშავა ქართული ენის მასწავლებლად, უნარების განსავითარებლად. სკოლაში რამდენიმე წლის მუშაობისა და მასწავლებლის გამოცდის ჩაბარების შემდეგ კი გადავწყვიტე კარიერა თბილისში გამეგრძელებინა”. ასე მოხვდა თბილისის 103-ე სკოლაში, რომელიც დედაქალაქის გარეუბანში, მეტრომშენში მდებარეობს. უბანი სომხურენოვანი მოსახლეობით მჭიდროდაა დასახლებული, ამიტომ სკოლაში სომხური სექტორი ფუნქციონირებს. ლილიტმა თავიდან ამავე  სკოლაში ქართული ენის მასწავლებლად დაიწყო მუშაობა (სომხურენოვან მოსწავლეებს ასწავლიდა ქართულს). თუმცა, მალე სომხური ენისა და ლიტერატურის მასწავლებლის პოზიცია გათავისუფლდა. “და დავიწყე სომხური ენის სწავლება, რაც ჩემთვის დიდი გამოცდილება იყო”, – ამბობს ლილიტი. 

არმენოლოგიის კათედრა ივ. ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტში მისი დაარსების პერიოდიდანვე ფუნქციონირებს. დღეისათვის ჯავახიშვილის უნივერსიტეტი ერთადერთი უმაღლესი სასწავლებელია საქართველოში, სადაც ასეთი კათედრა არსებობს. კათედრას ამჟამად ნათია ჩანტლაძე ხელმძღვანელობს, რომელიც პროფესიით არმენოლოგია. „არმენოლოგიის კათედრა, როგორც სტრუქტურული ერთეული, როგორც ჩანს, 1922 წლიდან არსებობს”, ამბობს იგი “ალიქ მედიასთან”  საუბრისას. “ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი დაარსდა 1918 წელს და უნივერსიტეტში პირველივე წლებიდან ჩანს სომხური ენა და არმენოლოგიური დისციპლინები”. 

1979-1980 წლებში კათედრას ისტორიკოსი, ფილოლოგი, არმენოლოგი, აღმოსავლეთმცოდნე, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, ზაზა ალექსიძე ხელმძღვანელობდა. ალექსიძე შარშან გარდაიცვალა. თუმცა, რადიო თავისუფლებისათვის დაწერილ დღიურებში ის კათედრის ამბებს იხსენებს და იმ პერიოდზე ყვება, როცა კათედრაზე ახალი მისული იყო

“ ეს ის დროა, როდესაც არმენოლოგიის კათედრა დახურვის პირასაა …  თუ სწორად მახსოვს, არმენოლოგიის განყოფილებაზე სულ ერთი კურსი იყო, ვგონებ მეოთხე, სამი სტუდენტით… მე რომ მივედი კათედრაზე, პირველ კურსზე მივიღეთ სტუდენტები. აი, ამ ძალებით მინდოდა დამეწყო კათედრის შენარჩუნება და შემდეგში უფრო მეტის მიღწევა.”

მიუხედავად დიდი ისტორიისა და ხანდაზმულობისა, ეს პროგრამა დღესაც არ არის პოპულარული აბიტურიენტებს შორის. დღეისათვის  საბაკალავრო პროგრამაზე სულ 3 სტუდენტი სწავლობს.

ნათია ჩიტალაძე ამას იმით ხსნის, რომ ზოგადად ინტერესია დაკარგული ჰუმანიტარული განყოფილებების მიმართ – ტექნიკურთან შედარებით.

ლილით ბადიშიანის აზრით კი, ის ფაქტი, რომ არმენოლოგიის პროგრამაზე ჩაბარების მსურველთა რიცხვი მცირეა, იმით აიხსნება, რომ მისი დამთავრების შემდეგ მაღალანაზღაურებადი სამსახურის შოვნის შანსი მცირეა. ლილიტი სკოლაში ასწავლის. ამბობს, რომ სკოლაში ხელფასი შედარებით მაღალია. მაგრამ, პროგრამის დასრულების შემდეგ, დასაქმების თვალსაზრისით, მრავალფეროვანი არჩევანი არ არის. კიდევ ერთი შესაძლებლობაა თარჯიმნად მუშაობა. თუმცა, როგორც ის ამბობს “ქართულ-სომხური თარგმანი არ არის შემოსავლიანი”.

დეპარტამენტის ხელმძღვანელი, ნათია ჩანტლაძე  უნივერსიტეტის ხელნაწერთა ცენტრის შესახებ გვიყვება და იმ მრავალი, ძველი სომხური ხელნაწერების შესახებ, რომლებიც იქ ინახება. ჩანტლაძე ამბობს, რომ ხელნაწერთა ცენტრს სპეციალისტები ესაჭიროება, რომელსაც არმენოლოგიის კათედრა ამზადებს. 

იმ საგნების ჩამონათვალი, რომელიც არმენოლოგიის პროგრამაზე ისწავლება, გრძელია. სავალდებულო კურსებია: ახალი სომხური ენა, ძველი სომხური ენა, “სომხური ლიტერატურის ისტორია და ფოლკლორი”, თანამედროვე სომხეთი (პოლიტიკა, ეკონომიკა, საზოგადოება), ქართულ-სომხური ენობრივი და ლიტერატურული ურთიერთობები და სხვა.

ლელა ჯეჯელავა, რომელიც კათედრის ერთ-ერთი პროფესორია ასწავლის საგანს „დღევანდელი სომხეთი, პოლიტიკა, ეკონომიკა“. იგი ამბობს, რომ მის ლექციებს არა მარტო არმენოლოგიის პროგრამის, არამედ სხვა პროგრამის სტუდენტებიც ესწრებიან. „რაც დრო გადის ახალგაზრდების ინტერესი სომხეთის მიმართ სულ უფრო ღრმავდება. ეს მრავალი მიზეზით არის განპირობებული, თუნდაც ის, რომ ორი სახელმწიფოს წარმომადგენლებს შორის შეხვედრები უფრო ხშირად ხდება. მათ ასევე უკეთ გაიგეს, რატომ არის საჭირო სომხეთის, როგორც სახელმწიფოს შესწავლა. ნათელია, რომ უფრო დიდი ინტერესი შეინიშნება სომხურენოვანი ახალგაზრდების მხრიდან, რომლებიც, როგორც სომხურ ენაზე მოლაპარაკეები, სომხეთს სხვადასხვა პერსპექტივიდან საინტერესოდ მიიჩნევენ”, – აღნიშნავს ჯეჯელავა.

იმაზე საუბრისას, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია მეზობელი ქვეყნები ერთმანეთს ვიცნობდეთ, ჯეჯელავა ამბობს “ჩვენ კარგად არ ვიცნობთ ერთმანეთს, ეს არ არის მხოლოდ ჩვენი პრობლემა, ეს ბევრს ემართება. მაგრამ ვინც ოდესმე შეხება ჰქონია ამ კათედრასთან [არმენოლოგია], მიიღო განათლება ან მონაწილეობა მიიღო რაიმე კურსში, სომხეთის შესახებ უკეთესადაა ინფორმირებული”.

ავტორი: ტათევ ხოცანიან