Հայ մեծ գրող Ղազարոս Աղայանն ու Զիզի քարն այս տարի ևս՝ 22-րդ անգամ, մեկ տարածքում համախմբեցին Վրաստանի հայ համայնքի ներկայացուցիչներին: Ամենամյա աղայանական օրն` ավանդույթի համաձայն, տեղի ունեցավ Վրաստանի Քվեմո Քարթլիի մարզի Բոլնիսիի մունիցիպալիտետի Բոլնիս-Խաչեն (ներկայիս՝ Բոլնիսի) գյուղում:
Հարկ է նշել, որ 24 տարի առաջ սկզբնավորված այս տոնն ամեն տարի (բացառությամբ 2020-2021 թվականների՝ համաճարակի պատճառով) նշվում է Բոլնիս-Խաչենում՝ Աղայանի տուն-թանգարանում: Այս տարի աղայանական օրը կազմակերպել էր Վրաստանի հայ գրողների «Վերնատուն» կենտրոնը՝ Վիրահայոց թեմի «Սուրբ Եղիա մարգարե» կիրակնօրյա դպրոցի հայոց լեզվի և գրականության ուսուցչուհի Ռոզա Զոհրաբյանի գլխավորությամբ և «Հայարտուն» կենտրոնի մասնակցությամբ:
Տոնի գեղարվեստական մասն ապահովեցին «Հայարտուն» կենտրոնի պարի համույթն ու մենակատարները, ինչպես նաև Բոլնիս-Խաչենի դպրոցի սաները:
Աղայանական օրվան ներկա էին Վրաստանի հայ համայնքի և Վրաստանում ՀՀ դեսպանատան ներկայացուցիչներ, «Վրաստան» հայալեզու թերթի խմբագիր Վան Բայբուրթը, Վիրահայոց թեմի Քվեմո Քարթլիի Շահումյան, Կարմիրգյուղ և Աղքյորփի գյուղերի հոգևոր հովիվ հգշ. Տեր Զավեն վարդապետ Յազիչյանը, հայազգի հասարակական գործիչ Լևոն Չիդիլյանը, Թբիլիսիի Պետրոս Ադամյանի անվան հայկական դրամատիկական թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար Արմեն Բայանդուրյանը, տիկնիկագործ Արմեն Հովհաննիսյանը, Բոլնիսիի մունցիպալիտետի մշակութի կենտրոնի տնօրեն Սոսո Կոպալեիշվիլին, Բոլնիսիի քաղաքապետ Դավիթ Շերազադիշվիլին, Բոլնիս-Խաչենի գյուղապետ Արմեն Հարությունյանը, Աղայանի տուն-թանգարանի տնօրեն Արթուր Պետրոսյանը, աղայանական գրականությամբ հետաքրքրված հյուր, հասարակական, մշակութային գործիչներ ինչպես Վրաստանից, այնպես էլ՝ Հայաստանից, քաղաքացիներ Վրաստանի տարբեր շրջաններից, դպրոցի ուսուցիչներ և աշակերտներ, գյուղի բնակիչներ:
Բոլնիսիի մունցիպալիտետի մշակութի կենտրոնի տնօրեն Սոսո Կոպալեիշվիլին «Ալիք Մեդիա»-ի հետ զրույցում ասաց. «Ինչպես Սայաթ-Նովան, այնպես էլ Ղազարոս Աղայանը մեծ դեր են խաղացել վրաց-հայկական մշակույթների զարգացման համար: Աղայանին անվանում են Հայաստանի Իակոբ Գոգեբաշվիլի, քանի որ հայկական դպրոցների համար ստեղծել է «Այբբենարանը»` առաջին դասարանցիների դասագիրքը, որով դասավանդվում է հայոց լեզու»:
Թբիլիսիի Պետրոս Ադամյանի անվան հայկական դրամատիկական թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար Արմեն Բայանդուրյանը նկատում է՝ Աղայանի կատարած գործն անգնահատելի է, և ցավալի է, որ նրա տուն-թանգարանը արդեն տարիներ շարունակ անմխիթար վիճակում է: Ըստ Բայանդուրյանի՝ Աղայանին չպետք է հիշել միայն այդ միակ օրը՝ նրա տուն-թանգարանում հավաքվելով:
«Ժամանակն է մտածելու գյուղը կամ գոնե դպրոցը նրա անվամբ կոչելու մասին, միայն տուն-թանգարանը բավարար չէ: Արդեն երկար տարիներ խոսվում է տուն-թանգարանի վերանորոգման անհրաժեշտության մասին, այժմ արդեն ավելի լուրջ քայլեր են ձեռնարկվում այդ ուղղությամբ։ Հուսով եմ՝ հաջորդ տարի կկարողանանք վերանորոգված տուն-թանգարանում տոնել այսօրը»,- «Ալիք Մեդիա»-ի հետ զրույցում, այնուհետև՝ միջոցառման իր ելույթում ասաց Բայանդուրյանը:
«Վրաստան» հայալեզու թերթի խմբագիր Վան Բայբուրթի խոսքով, Աղայանը կլինի, թե` Հավասին, էական չէ. Վրաստանում առկա 120 դպրոցներից գոնե 5-ական աշակերտ պետք է այցելի նմանատիպ միջոցառումների:
«Եթե նոր՝ մատաղ սերունդը չի այցելում նման վայրեր, և ամեն տարի շարունակելու ենք հավաքվել նույն մարդկանցով, այդ հայտնի մարդկանց կարևորությունը «կկորչի»: Նմանատիպ միջոցառումներին պետք է ներկա լինեն աշակերտությունը, ուսանողությունը, որպեսզի հասկանան աղայանական օրվա կարևորությունը, Աղայանի՛ կարևորությունը»,- նշեց Բայբուրթը:
Հայազգի հասարակական գործիչ Լևոն Չիդիլյանը վստահեցնում է, որ Աղայանի մասին խոսելիս առաջինը պետք է ընդգծել, որ նա հայ գրականության հսկաներից մեկն է և մինչև հիմա թելադրում է, թե ինչպես պետք է ճիշտ ապրել.
«Քանի Աղայանը կա հայ ազգի մեջ, նա կթելադրի, թե ինչպես ճիշտ կերտենք մեր ապագան: Այսպիսի տոները կարևոր են մեր հայությանը համախմբելու համար, նաև մեր վրաց բարեկամներն են տարեցտարի ավելանում՝ շրջանային բարձրաստիճան պաշտոնյաների մասնակցությամբ, ինչը կարևոր ազդակ է վրաց-հայկական բարեկամության համար»:
Վիրահայոց թեմի Քվեմո Քարթլիի Շահումյան, Կարմիրգյուղ և Աղքյորփի գյուղերի հոգևոր հովիվ հգշ. Տեր Զավեն վարդապետ Յազիչյանը նշեց՝ աղայանական օրերն արդեն ավանդույթ են դարձել: Նրա խոսքով, տարիներ շարունակ կազմակերպիչները փորձում են ավելի մոտիկից ծանոթացնել աղայանական գործունեությանը և ավելի լայն շրջանակներ ընդգրկել այդ տոնին:
«Գրողի մասին մեկ նախադասությամբ կամ պարբերությամբ խոսելը, իրապես, շատ քիչ է, քանի որ ոչ միայն գրող, հասարակական գործիչ, այլև մայրենի լեզվի ջատագով, դասագրքերի հեղինակի մասին ենք խոսում: Չեմ կարծում, որ մինչ օրս տարեցները, մանուկները նվազագույնը մեկ անգամ լսած կամ արտասանած չլինեն նրա ստեղծագործություններից»,- նշեց վարդապետ Յազիչյանը:
Աղայանի տուն-թանգարանի տնօրեն Արթուր Պետրոսյանն էլ «Ալիք Մեդիա»-ի հետ զրույցում ասաց՝ ամեն տարի, բացառությամբ համաճարակի տարիները, Աղայանի տուն-թանգարանն իր տանիքի տակ է համախմբել տարբեր հասարակական, քաղաքական, մշակութային գործիչների Վրաստանի տարբեր շրջաններից:
Միջոցառման ժամանակ ելույթ ունեցան և իրենց ողջույնի խոսքն ասացին Վրաստանի հայ համայնքի ներկայացուցիչներ, Բոլնիսիի քաղաքապետ Դավիթ Շերազադիշվիլին, Բոլնիս-Խաչենի գյուղապետ Արմեն Հարությունյանը, միջոցառմանը ներկա այլ մշակութային, քաղաքական և հասարակական գործիչներ՝ Վրաստանից և Հայաստանից:
Աղայանը ծնվել է 1840 թվականի ապրիլի 4-ին, մահկանացուն կնքել է Թբիլիսիում 1911-ին: Նրա գրչին են պատկանում մանկավարժական մեթոդական բազմաթիվ աշխատություններ: Լինելով բազմաժանր ստեղծագործող, նա հայ նոր գրականության մեջ հիմք է դրել ինքնակենսագրական ժանրին: Աղայանը մեծ ժողովրդականություն է ձեռք բերել հատկապես մանկական գրականության ասպարեզում: «Անահիտը», որ գրել է 1881թվականին, դարձել է հայ հեքիաթագրության լավագույն նմուշներից մեկը: Աղայանը հարստացրել է նաև հայկական թարգմանչական գրականությունը` ռուս և արևմտաեվրոպական դասական գրողներից կատարած թարգմանություններով և փոխադրություններով:
