Ֆրեյա միությունը՝ Ալիք Մեդիայի հետ համագործակցությամբ, «Ապահով եղիր օնլայն տարածքում» նախագծի շրջանակներում ներկայացնում է հոդվածաշար, որոնք արծարծում են այնպիսի կարևոր թեմաներ, ինչպիսիք են՝ կիբերհարձակումը և դրա հետ կապված սպառնալիքները, սեռական ոտնձգություններն ու շանտաժը առցանց տարածքում, կիբերբուլինգի հիմնական ձևերն ու ուղիները:
Մեզ պատասխանողն իրավաբան, քաղաքական գիտությունների մագիստրոս և մարդու իրավունքների պաշտպան Մարիամ Գվիդիանին է, որն աշխատում է Քվեմո Քարթլիի տարածաշրջանում կանանց իրավունքների պաշտպանության ոլորտում՝ ներառյալ այնպիսի ուղղություններում, ինչպիսիք են՝ կանանց և ընտանիքի նկատմամբ բռնության հարցերը, վաղ տարիքում ամուսնությունը։ Գվիդիանին ակտիվորեն իրականացնում է տեղեկատվական հանդիպումներ տարբեր թիրախային խմբերի հետ կանանց և երեխաների իրավունքների պաշտպանության և աջակցության մեխանիզմների վերաբերյալ՝ հանրային իրազեկվածությունը բարձրացնելու նպատակով:
Ի՞նչ է կիբերբուլինգը
«Բուլինգը» անգլերեն բառ է և նշանակում է ճնշել/ծաղրել: Բուլինգն ակտուալ խնդիր է ամբողջ աշխարհում, Վրաստանում` նույնպես: Դա ֆիզիկական և հոգեբանական բռնության ձև է, որը տարածված է դեռահաս-հասակակիցների շրջանում և արտահայտվում է մեկի կողմից մյուսի հանդեպ ճնշումների և ծաղրի միջոցով: Դրա հետևանքով և շատ հաճախ երեխաների ճիշտ զարգացումը կարող է կանգ առնել և առաջացնել հոգեբանական խնդիրներ: Երբ բուլինգը տեղափոխվում է սոցիալական ցանցեր, դրան կոչում են կիբերբուլինգ:
Կիբերբուլինգը թվային տեխնոլոգիաների կիրառմամբ թաքնված կամ բացահայտ ահաբեկման գործողություն է և ներառում է սոցիալական ցանցերում վիրավորական լուսանկարների կամ տեսանյութերի տեղադրում, անպարկեշտ լուրերի տարածում, չարամիտ կարճ տեքստային հաղորդագրությունների հղում: Այս կարգի ոտնձգությունները ներառում են նաև անցանկալի լուսանկարների հրապարակումը, ծաղրական և վիրավորական մեկնաբանությունները: Կիբերբուլինգը չի պահանջում ֆիզիկական ուժի կիրառում կամ դեմ առ դեմ հանդիպում: Հաճախ դա տեղի է ունենում բազմաթիվ վկաների ներկայությամբ։ Կիբերբուլինգը կարող է ավելի սուր ընկալվել դեռահասների կողմից, հետևաբար` մեծ է ռիսկը, որ էմոցիոնալ վնասը շատ ավելի լուրջ կլինի:
Որո՞նք են կիբերբուլինգի վտանգները
Բուլինգի/կիբերբուլինգի հետևանքները կարող են ուղղակիորեն կապված լինել հատկապես ցածր ինքնագնահատականի հետ, ինչը բացասաբար է անդրադառնում անձի զարգացման վրա: Նման պահին երեխան ավելի դյուրագրգիռ է, հեշտությամբ զայրանում է, ներփակվում է և հնարավորինս խուսափում շփումից` իր ներքին հոգեվիճակը ակնառու չդարձնելու համար։ Վատ տրամադրությունը և մեկուսացումը նշաններ են, որ երեխան կարող է օգնության կարիք ունենալ: Միաժամանակ, այս ամենը շատ անհատական է, և պարտադիր չէ, որ բոլորի մոտ նկատվեն նույն նախանշանները: Ուստի, երբ երեխայի բնավորությունն ու հետաքրքրությունները կտրուկ փոխվում են, ընտանիքի անդամներն ու ծնողները պետք է շատ զգոն լինեն։ Սոցիալական ցանցում ճնշումների պատճառներից կարող են լինել արտաքին տեսքը, սոցիալական ու տնտեսական կարգավիճակը, էթնիկ ծագումը, ակադեմիական առաջադիմությունը և այլն: Նման գործողությունները հաճախ հանգեցնում են սոցիալական շփումների նվազմանը, սոցիալական մեկուսացմանը և հասարակությունից առանձնացումը: Ինտերնետի օգտագործման աճող ֆոնին դեռահասները նույնպես շատ ժամանակ են անցկացնում համակարգչի մոտ, և անհրաժեշտ է տեղյակ լինել, թե ինչ վտանգներով է հղի ինտերնետը: Օրինակ, երբ մենք միմյանց լուսանկարներ կամ անձնական տվյալներ ենք ուղարկում ինտերնետի միջոցով, կարող ենք դառնալ կիբերհարձակման զոհ:
Ինչպե՞ս պաշտպանվել կիբերբուլինգից, և ձեր կարծիքով` ո՞րն է դրա կանխման ճանապարհը
Անհրաժեշտ է չհետևել հաղորդագրությանը կամ գրառմանը, որը գրված է մեր մասին, որքան էլ դա սխալ և վիրավորական լինի: Պահպանեք տեղեկատվություն, տեքստային հաղորդագրություններ կամ կիբերբուլինգի մասին վեբէջի նկար և ցույց տվեք վստահելի չափահասին, օրինակ՝ ընտանիքի անդամին կամ ուսուցչին: Եթե նման դեպքերն արագ չկանխվեն, կիբերագրեսորը կարող է դիմել նվաստացման և բռնության ավելի կտրուկ ձևերի։
Ե՛վ բուլինգը, և՛ կիբերբուլինգը կարող են լուրջ և խոր հոգեբանական վնաս պատճառել մարդուն: Ամենաբարդ ձևն այն է, երբ անձնական տեղեկատվությունը հասանելի է դառնում այլ մարդկանց: Եթե առկա է ֆիզիկական վնաս հասցնելու կամ անպարկեշտ սեռական հաղորդագրություններ ստանալու վտանգ, որոնք կարող են հանցագործության նշաններ պարունակել, ապա անհրաժեշտ է դիմել իրավապահ մարմիններին։ Նման մարտահրավերների դեմ պայքարելու համար հատկապես կարևոր է կանխարգելման ուժեղացումը։
Առաջին հերթին, պետությունը պետք է աշխատի ահաբեկման/կիբերհարձակման վնասակար հետևանքների մասին տեղեկացվածության բարձրացման և պաշտպանության ու աջակցության մեխանիզմների, նմանատիպ փաստերի ժամանակին հայտնաբերման և համապատասխան արձագանքման ուղղությամբ։ Դրանցից դպրոցական տարածքում անհրաժեշտ է ունենալ բուլինգի հաղթահարման միասնական ռազմավարություն և գործողությունների ծրագիր, ըստ բացահայտված կարիքների` պետք է ներգրավվեն համապատասխան գերատեսչություններ և մասնագետներ։ Կրթական և սոցիալական ծառայությունները պետք է ապահովեն, որ անչափահասները տեղեկացված լինեն բռնության, ահաբեկման, կիբերհարձակման կամ հոգեբանական և ֆիզիկական բռնության այլ ձևերի վերաբերյալ համապատասխան օժանդակ ծառայություններից օգտվելու հնարավորության մասին: Երեխաները պետք է վստահ լինեն, որ իրենց կարիքների կամ խնդիրների մասին տեղեկատվության բացահայտմանը կհետևի համապատասխան աջակցություն, և պատասխանատու պետական գերատեսչությունները անհրաժեշտ միջոցներ կձեռնարկեն:
