Ներկայացնում ենք «Ֆրեյա միության» կանանց քարոզարշավի շրջանակներում People in Need միջազգային կազմակերպության և ԵՄ-Չեխիայի զարգացման գործակալության «Քաղաքացիական հասարակության դերակատարները որպես փոփոխության նախաձեռնողներ Հարավային Կովկասում և Մոլդովայում» ծրագրի աջակցությամբ պատրաստված հոդվածների շարք։ «Ալիք մեդիան» ծրագրի մեդիա-գործընկերն է:
Էսմա Գումբերիձեն, հիմնականում հաշմանդամություն ունեցող կանանց համար, սեփականության իրավունքի հետազոտող է և իրավապաշտպան: 2019 թվականից հաշմանդամություն ունեցող կանանց «Նոր հնարավորություններ» կազմակերպության նախագահն է:
Ինչպե՞ս է վրացական օրենսդրությունը կարգավորում ժառանգության ժամանակ ունեցվածքի բաշխումը: Ի՞նչ է ասում օրենքը և ի՞նչ ենք մենք տեսնում գործնականում։
Վրաստանի Սահմանադրությունը սեփականությունը ճանաչում է որպես մարդու հիմնական իրավունքներից մեկը։ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածը, 11-րդ հոդվածի հետ համատեղ, սահմանում է կանանց՝ տղամարդկանց հետ հավասար սեփականության իրավունք ունենալը։ Վրաստանի Քաղաքացիական օրենսգիրքը նույնպես չի ճանաչում տղամարդկանց և կանանց իրավական տարբերությունները սեփականության իրավունքի իրականացման, դրանց ձեռքբերման, կառավարման կամ տնօրինման հարցում: Սույն օրենսգրքի պայմանագրային, ընտանեկան և ժառանգական հարաբերությունները կարգավորող նորմերը գենդերային առումով չեզոք են: Այսպիսով, կարելի է ասել, որ Վրաստանի օրենսդրությունը նախատեսում է, որ կանայք օգտվեն տղամարդկանց հետ հավասար իրավունքներից։ Օրենքը չի նշում ժառանգորդի սեռը։ Օրենսդրությունը գենդերային առումով չեզոք է:
Նշվում է, որ եթե ամուսիններից մեկը մահանա, ապա մյուսն ամբողջությամբ կստանա ողջ ունեցվածքը։ Իսկ ամուսնալուծության դեպքում կբաժանվի միայն ամուսնության ընթացքում համատեղ ձեռք բերված գույքը։ Եթե ամուսիններից որևէ մեկը ժառանգում է գույքը, ապա այն մնում է նրա սեփականության տիրույթում:
Լինում են դեպքեր, երբ քույրերը հրաժարվում են ժառանգությունից՝ հօգուտ եղբայրների, քանի որ կարծում են, որ կնոջն է պատկանում միայն այն գույքը, որը նա կստանա ամուսնությունից հետո։ Բայց իրականում դա այդպես չէ, շատ դեպքերում ոչ էլ ամուսնու ունեցվածքն է գրանցվում կնոջ վրա։ Ավելին, երբ կանայք գտնվում են չգրանցված ամուսնության մեջ, նրանք նույնիսկ իրավունք չունեն սեփական միջոցներով ձեռք բերված գույքի նկատմամբ, եթե այն գրանցված չէ իրենց անունով։ Եղել է դեպք, երբ արտասահմանում աշխատող մի կին հավաքագրված գումարով Վրաստանում գույք է ձեռք բերել, որը գրանցել է իր ամուսնու անունով։ Քանի որ նրանց ամուսնությունը գրանցված չի եղել, տղամարդու մահից հետո գույքը մնացել է վերջինիս քույրերին։
Թեև վրացական օրենսդրության համաձայն՝ սեփականության իրավունքը սեռով չի սահմանվում, գործնականում մենք հաճախ հանդիպում ենք ժառանգության նկատմամբ սեռական նախապատվության, երբ տղամարդն օգտվում է սեփականության առաջնահերթ իրավունքից: Ինչո՞վ է սա պայմանավորված։
[Պաշտոնական տվյալներ Ֆրեյայից. Վրաստանի պետական ռեգիստրում գրանցված գույքից կանայք գույքի գրանցման առումով զիջում են տղամարդկանց գրեթե բոլոր շրջաններում։ Բոլնիսի — 29.0%, Դմանիսի — 34.0%, Դեդոփլիսծղարո — 34.1%, Մառնեուլի — 35.6%, Թիանեթի — 35.6%, Դուշեթի — 36.3%, Գուրջաանի — 37.4%, Օնի — 38.5%, Լագոդեխի — 39.8%, Սագարեջո — 39.8%]
Թեև վրացական օրենսդրությամբ սեփականության իրավունքը չի սահմանվում ըստ սեռի, դրանք հաճախ կարգավորվում են ոչ թե օրենքի, այլ երկրում հաստատված տեսակետներով: Նման դեպքերում տղամարդն ունի սեփականության իրավունք և խախտվում է հավասարության սկզբունքը։ Ծնողները հիմնականում անշարժ գույքի մեծ մասը թողնում են արական սեռի ժառանգներին։
Իրավիճակը հատկապես ծանր է մարզերում։ Գյուղաբնակ կանանց մեծ մասը չունի ռազմավարական սեփականություն: Նրանք ապրում են հոր կամ ամուսնու տանը, սակայն սեփականատեր չեն համարվում: Նրանք չեն տարբերակում այնպիսի կատեգորիաներ, ինչպիսիք են «ընտանեկան եկամուտ» և «կանանց եկամուտ», «ընտանեկան սեփականություն» և «կանանց սեփականություն»:
Տվյալների անհավասարակշռությունը պայմանավորված է նաև սոցիալական ակնկալիքներով և նորմերով: Երբ կինն ամուսնանում է և «օժիտ» է ստանում, չգիտես ինչու կարծում են, որ դա իր բաժինն է։ Ինչն իհարկե անհամաչափ է անշարժ գույքի նկատմամբ: Ցավոք, շատ դեպքերում աղջիկները դեռ մեծանում են այն ընկալմամբ, որ տունը եղբորն է։
Նյութի բովանդակությունը բացառապես «Ֆրեյա միության» պատասխանատվությունն է, և այն կարող է չարտացոլել դոնորի և «Ալիք մեդիայի» տեսակետները:
