Անբարեկարգ ճանապարհներ, կիսավեր կրթօջախներ, լքված տներ․․․ խնդիրների մի ամբողջ բույլով սահմանամերձ Մառնեուլիում դիմավորեցին Վրաստանում Հայաստանի դեսպանին։

2017 թվականի հոկտեմբերից Վրաստանում Հայաստանի արտակարգ և լիազոր դեսպան Ռուբեն Սադոյանն առաջին համարձակն էր, ով այցելեց Քվեմո Քարթլիի հիմնականում ադրբեջանցիներով  բնակեցված Մառնեուլիի շրջանի հայաբնակ գյուղեր:

Շրջանն ունի 84 գյուղ, որից մոտ տասն է հայաբնակ․ որոշ գյուղերում էլ միասին են ապրում հայերն ու ադրբեջանցիները: Հավանաբար հենց այդ պատճառով էլ մայրաքաղաք Թբիլիսիում զարմանում են՝ իմանալով, որ Մառնեուլիում էլ է հայ ապրում:

Հունիսի 27-ին ՀՀ դեսպանի այցն սկսվեց հայաբնակ սահմանամերձ Աղքյորփի գյուղից: Գյուղում ապրում է մոտ 700 մարդ, սակայն դեսպանի հետ հանդիպման էին եկել ընդամենը 30-40-ը: Նշենք նաև, որ հանդիպման եկած Աղքյորփիի բնակիչները խնդիրների մասին խոսել կամ չեն սիրում կամ դրանք գյուղում չկան: Խոսվեց գյուղի անմխիթար ճանապարհների մասին, դեսպանն անձամբ տեսել էր և ինքն ասաց այդ մասին:

Ռուբեն Սադոյանը Հայաստանում բնակվող ծնունդով աղքյորփեցիներին հորդորել է օգտակար լինել հայրենի գյուղին՝ ներդրումներ անելով: Դեսպանի կարծիքով դա կլինի հայապահպանության լավագույն օրինակը: 

Հանդիպմանը ներկա էր նաև Մառնեուլիի շրջկենտրոնի նախագահի ժամանակավոր պաշտոնակատար Զաուր Տաբատաձեն և Մառնեուլիի շրջանի Սակրեբուլոյի (քաղաքային խորհուրդ) նախագահ Ամիրան Գիորգաձեն, որն էլ ուղեկցում էր դեսպանին։

Այնուհետև դեսպանն այցելեց Չանախչի, որի բնակչությունը թեև Աղքյորփիից սակավ է, բայց հանդիպման եկածներն ավելի շատ էին, քան Աղքյորփիում: Չանախչիում, փաստորեն, շատ էին նաև խնդիրները կամ պարզապես նշվեցին գրեթե բոլոր խնդիրները՝ համացանցի, բնական գազի բացակայությունը, սահմանը, ՀՀ քաղաքացիների մոտ փաստաթղթերի հետ ծագած խնդիրները, բուժկետի բացակայությունը և դպրոցը (այստեղ դպրոցի շենքը փոքրիկ տնակներն են, որոնք տեղադրվել էին ժամանակավոր, բայց արդեն երկար տարիներ ի վեր այդ ժամանակը չի սպառվում, իսկ տնակները փլուզման եզրին են): Դպրոցի շենքի բացակայության պատճառով դեսպանն առաջարկեց, որ աշակերտները սովորեն հարևան Աղքյորփիի դպրոցում: Այս տեսակետը Չանախչիի բնակիչները չեն կիսում: Կրթօջախը գործում է, կայացած է, խնդիրը միայն շենքի բացակայությունն է, իսկ դպրոցի չլինելը, ըստ գյուղացիների, գյուղը կդատարկվի ամբողջապես:

Դեսպանի հաջորդ կանգառը Խոխմելն էր: Այստեղ կրթօջախի խնդիրը դրա բացակայությունն է. գյուղը չունի դպրոց, քանի որ բնակչության թիվը շատ քիչ է՝ 50-60 մարդ: Գյուղում խնդիրներն անհամար են. գյուղի համար ակումբի շինարարություն էին սկսել, սակայն այդպես էլ ավարտին չի հասցվել: Գյուղի բնակիչները պահանջում էին գոնե դա ավարտել, բնական գազից, ճանապարհներից ու համացանցից խոսելն էլ ավելորդ են համարում՝ անհույս է:

Խոխմելին հետևեց Ծոփ գյուղը, որը, հիմնականում բնակեցված է ադրբեջանցիներով։ Այստեղ հայերն ազատ խոսում են ադրբեջաներեն, իսկ ադրբեջանցիները՝ հայերեն: Ապրում են համերաշխ: Խնդիրներից հիմնականը դպրոցն է՝ վթարային վիճակում է: Ինչին ի պատասխան՝ շրջկենտրոնի նախագահի ժամանակավոր պաշտոնակատարն ասաց, որ եթե 2020 թվականին ֆինանսապես չհասցրեցին, ապա 2021 թվականին Ծոփի դպրոցը, անպայման, կնորոգեն:

Ճանապարհը շարունակվեց դեպի Գյուլիբաղ գյուղ, ինչպես և բոլոր գյուղերում, այստեղ էլ բնակիչները, սակայն ևս քիչ թվով, հավաքվել էին դպրոցի հարակից տարածքում: Ուրախ էին հյուրընկալության համար, սակայն խնդիրներից խոսելն անխուսափելի էր: Հերթական անմխիթար վիճակում գտնվող դպրոցն էլ այստեղ էր. զարմանալ կարելի էր, թե ինչպես են նման պայմաններում աշակերտները սովորում: Ճանապարհից ևս բողոքներ եղան, թեպետ դրա մասին խոսելն ավելորդ էր՝ Աղքյորփիից սկսված բոլոր գյուղերում կա այդ խնդիրը: Վրացական իշխանությունները, ի պատասխան ճանապարհների խնդրի, ասացին, որ արդեն հայտարարված է մրցույթ և շուտով այդ հարցն էլ կլուծվի:

Գյուլիբաղին հաջորդեց Խոժոռնին՝ հայ-վրացական սահմանի վրա հայերով ու ադրբեջանցիներով բնակեցված գյուղը: Այստեղ ևս մարդիկ համերաշխ են ապրում, հաճախում նույն դպրոցը, հավաքվում միասին: Խոժոռնիում, կարծես թե խնդիրներն ավելի քիչ են՝ ճանապարհն է հիմնականը և բնական գազը:

Ճանապարհը շարունակվում է դեպի Դամիա գյուղ. հայկական սահմանից հեռանում ենք, սկսվում է միջպետական, ասֆալտապատ ճանապարհը, սակայն, գլխավոր ճանապարհից Դամիա գյուղ տանող 3 կիլոմետրանոց ճանապարհը ևս անմխիթար վիճակում է, փոխարենը՝ կա բնական գազ, դպրոցը վերանորոգված է, ինչով էլ հպարտանում են դպրոցի մոտ հավաքված ուսուցիչները: Դամիայում խնդիր է խմելու ջուրը. չեն բողոքում, սարքել են, սակայն ոչ լիարժեք, խնդիրը շարունակվում է առկա լինել:

Հաջորդը հայաբնակ Շահումյան ավանն է: Հայերով բնակեցված ամենամեծ համայնքը՝ մոտ 3500 բնակիչ: Շահումյանում դեսպանն այցելեց գործող հայ-առաքելական եկեղեցի, զրուցեց եկեղեցում հավաքվածների հետ, ապա առաջացավ հանդիպելու թիվ 1 դպրոցի մոտ հավաքվածներին: 

Շահումյանում շրջկենտրոնի ղեկավարի ժամանակավոր պաշտոնակատարը հպարտությամբ նշեց ճանապարհների ասֆալտապատման փաստը, ինչից գոհ էին նաև բնակիչները: Թբիլիսիում սովորող ուսանողներին ավտոբուս է պետք, որպեսզի առանց խնդրի կարողանան հասնել դասի. սա էր հնչված պահանջներից մեկը: Նաև ցանկանում են շատ շփվել Հայաստանի, հայ գրողների ու հայկական մշակույթի հետ, որպեսզի երեխաները պարտավորված զգան սովորել հայերենը:

Գլխավոր ճանապարհի մի կողմում Շահումյանն է, իսկ մյուսում Կարմիր գյուղը, որտեղ էլ Ցեղասպանության 100-ամյակի կապակցությամբ տեղադրված խաչքարին դեսպանը, շրջկենտրոնի նախագահի ժամանակավոր պաշտոնակատարը և այլ պաշտոնյաներ ծաղիկներ խոնարհեցին: Կարմիր գյուղում ևս դպրոցի տարածքում դիմավորեցին ՀՀ դեսպանին: Խնդիրները քիչ են այստեղ, գրեթե չկան: Ինչպես նկատեց դեսպանը՝ մարդկանց դեմքին էլ ժպիտ կա:

Մառնեուլի շրջանի հայաբնակ գյուղերից իններորդը Միրզոևկան էր, որտեղ ապրում են և՛ հայեր, և՛ վրացիներ և՛ ադրբեջանցիներ: Ապրում են համերաշխ, ինչի առիթով էլ Զաուր Տաբատաձեն ասում է, թե «թող բոլորը տեսնեն, թե ինչպես կարելի է համերաշխ ապրել և հաստատ այլևս պատերազմ չի լինի»:

Միրզոևկայի դպրոցում վերանորոգման աշխատանքներ են իրականացվում: Ապրելով վրաց ժողովրդի հետ սերտ հարևանությամբ, լավ են տիրապետում նաև լեզվին: Փաստաթղթերի և քաղաքացիության հետ կապված խնդիրների հարցով դեսպանին՝ հայերենով, իսկ շրջկենտրոնի նախագահին էլ վրացերենով դիմեց ՀՀ քաղաքացիություն ունեցող կինը: Միրզոևկացիները դեսպանին խնդրեցին հաճախ այցելել:

Գյուղերի բնակիչներից մի քանիսը «Ալիք մեդիայի» հետ զրույցում հույս հայտնեցին, որ դեսպանի այցը միանգամյա չի լինի և մայրաքաղաքի պաշտոնյաներին ավելի հաճախակի կհանդիպեն ու մի օր կտեսնեն իրենց խնդիրների լուծումները։

Վրաստանում ՀՀ արտակարգ և լիազոր դեսպան Ռուբեն Սադոյանն էլ խոսեց իր տպավորությունների մասին՝ շեշտելով, որ առաջին, բայց ոչ վերջին այցելությունն է:

Տեսանյութ՝